Živeti sa umetnošcu i za umetnost, san je i ideja-vodilja mnogih ljudi. Mi ne predstavljamo izuzetak. Zahvaljujuci knjigama i internetu, virtuelno smo okruženi njom, a kada nam je dostupna u svoj svojoj lepoti, privilegovani smo. U stanu kolekcionara Trajkovica, svi umetnicki predmeti “dišu” zajedno sa ostalim elementima u enterijeru, koji je uredila sama Slavica, diplomirani arhitekta. Mnogi delovi nameštaja: komode, prostrane sofe izvrsne udobnosti i tankih profila, stolovi, cipelarnik, njena su dizajnerska rešenja. Izbor je pao na jake boje, uocljiv je i slobodan pristup razlicitim, podjednako zastupljenim materijalima (koža, metal, drvo...). Slavica isto tako ili još više uživa u kolekcionarstvu, za koje radije izdvaja novac nego za garderobu. “To je stvar afiniteta i odluke”, kaže ova vedra žena, koja sa mužem Danielom slobodno vreme ispunjava, pored ostalog, i druženjem sa protagonistima likovne scene, medu kojima su i autori cija dela supružnici svakodnevno imaju pred ocima. Životni ambijent ovih ljudi dobar je primer cinjenice da umetnost 20. veka, narocito druge polovine, i te kako pristaje savremenim enterijerima, doprinoseci eleganciji i sadržajnosti ambijenta, oplemenjujuci duh posmatraca. “Naša zbirka nastaje postepeno, vec skoro 30 godina. To je proces koji traje”, isticu Trajkovici, kojima je kolekcionarstvo od prvobitne strasti preraslo u svojevrsni stil života, u jednu od onih pozitivnih vrsta opsesija, koje i ne traže posebno objašnjenje, baš kao i svaka druga bezuslovna ljubav. Prethodio joj je onaj “period kulisa“, kada je “beogradska, mekosocijalisticka okolina oko 1950. godine, upucivala neciji mladi duh u jednu sferu, neizbežno artificijelnu” - kao što navodi, povodom ove kolekcije, Bora Cosic, u eseju pisanom januara ove godine, u Berlinu, njegovom pokušaju silaska u “rudarsko okno naše posleratne umetnosti“. To je, zapravo, znacilo - suživot sa slikarima, konstantno interesovanje za njihovo stvaranje i bitisanje, svakodnevno druženje na otvaranjima izložbi, razgovore u ateljeima.
Slavica i Daniel Trajkovic, u potkrovlju svog stana, koji se nalazi u centru starog Beograda, a obiluje mediteranskom svetlošcu i koloritom. Gore desno: vrhunska umetnicka dela u saglasju su sa ostalim elementima u enterijeru. S vremena na vreme, Trajkovici prave nove postavke u svom privatnom ambijentu. Slike dole: u kontrapunktu koji cine nameštaj ravnih linija - Slavicin dizajn, ciste povšine parketa akcentovane manjim tepisima, i umetnicka dela, dominira veliko platno “Licna svita”, Bore Iljovskog iz 1981.
Tokom 70-ih godina, u vreme kada je bio na studijama, izložbe u Studentskom kulturnom centru su i za Daniela, buduceg saobracajnog inženjera, bile nezaobilazne i posebne. “Pocetku kolekcioniranja prethodile su i 80-e godine, posete izložbama u paviljonu u Masarikovoj ulici, Oktobarskom salonu, Galeriji Doma omladine, izložbama u Salonu Muzeja savremene umetnosti... Pocetkom 90-ih godina, poznanstvo i druženje sa novinarom NIN-a Milanom Damnjanovicem, dovelo me je do ateljea Pede Neškovica. Posledica poznanstva sa Pedom bili su cesti odlasci u njegov atelje i kupovina prve ozbiljne slike. Posle sam upoznao Kostu Bogdanovica, Olgu Jevric, Nešu Paripovica, Eru Milivojevica... Redovno sam odlazio i u galeriju “Lada”, koja se nalazila u Ulici kneza Sime Markovica i družio se sa Ladom Kramzer i Slobodanom Rašicem, galeristom, ciji život posvecen likovnoj umetnosti tokom 90-ih godina, tek treba ispricati”, kaže Daniel, kome se u pravom trenutku pridružila supruga Slavica. Upravo ga je ona hrabrila da još dublje zaplove u avanturu kolekcionarstva, doprinevši da kolekcija Trajkovic dobije svoj definitivan oblik, sadržaj i pravu meru. “Kupovali smo, pre svega, slike tada mladih umetnika. Prepoznavali smo kvalitet. Tako uglavnom i nastaju znacajne kolekcije. Ako umeš i imaš srecu da dobro odabereš, na putu si da formiraš ozbiljnu kolekciju”, kaže Daniel, svestan da je takva upravo Kolekcija Trajkovic. Ova zbirka od preko 1.000 jedinica, likovnih dela sto pedeset autora, prevazišla je status kucne kolekcije, kako po brojnosti, tako i po formatima, zaokruženosti, ekskluzivnosti i mogucnosti materijala za slojevito predstavljanje. Kolekcija sadrži slike, skulpture, radove na papiru, kao i radove radene u drugim medijima (fotografija, video- zapis, zvucni zapis).
Gore: Predrag Peđa Nešković, “Figurina sa crvenim peškirom”, 1980˝; Bora Iljovski, “Zid - Ritmičke
vežbe”, 1976-78; Mileta Prodanović, “Canticum canticorum 4”, 1982. U sredini: Dušan Otašević, “Tristan Tzara portret koji je mogao da uradi Hans Arp”, 1987; za pojedine radove trebalo se i pomučiti oko instaliranja - Živko Grozdanić Gera, “Afrodita i nož”, 2002. Dole levo: Dušan Otašević, “Jesti”, 1967.
Posebnu satisfakciju vlasnicima pruža cinjenica da su mnoge komade spasili, otkupivši ih od umetnika, koji, iz nedovoljne svesti o postignutom ili kada im ponestane materijala, neretko dolaze u iskušenje da recikliraju svoja dela. Nedavno su Beogradani imali retku priliku da upoznaju veci deo ove kolekcije. Izložba “Licna svita“, priredena u Muzeju istorije Jugoslavije, u izložbenom prostoru površine 1.600 kvadrata, nazvana prema istoimenoj slici Bore Iljovskog, najveca je izložba jedne domace privatne kolekcije od demokratskih promena u zemlji. U javnosti je bila ocenjena kao jedna od najznacajnijih, ako ne i najznacajnija izložba održana u Beogradu od 2000. godine. To je prva izložba ovakvog tipa ciji koncept nije bio revijalnog karaktera, vec je postavka imala celine posvecene grupama, pravcima, tendencijama, pojedinim umetnicima. Tako je publika bila u prilici da uživa u delima svog miljenika, akademika Dušana Otaševica, u njegovom pop-artu iz perioda od 1966. do 1972. godine, kao i u cuvenom ciklusu dela pod nazivom “Tronoška erminija”. “Posle mnogo godina, predstavljen je i Dušanov rad ‘Cisto belo’, u prvobitnoj verziji - od pet delova. Naime, zamolili smo Dušana da ponovo izradi dva dela koja je sam uništio, da bismo ih prikljucili ostalim otkupljenim komadima. Slicno se dogodilo i sa skulpturama Ðordija Crncevica. Inace, na izložbi je bila predstavljena i ‘Nova slika 80-ih’ kao tema, zatim sve relevantno što podrazumevamo pod pojmom ‘beogradska skulptura’, te ‘Nova figuracija 60-ih godina’, takode slike Petra Omcikusa, Miodraga B. Protica, Neše Paripovica - prave i nemale samostalne izložbe. Za posetioce je bio dragocen susret sa delima umetnika iz Vojvodine: Jožefa Aca i Pala Petrika, ovom prilikom, buduci da odavno ovde nisu prikazivana. Ponosni smo što su u našoj kolekciji i sjajna dela Živka Grozdanica i Kolomana Novaka”, kažu Trajkovici, koji, ocigledno, kolekciju nisu bazirali iskljucivo na beogradskoj sceni. U njoj su i dela Slobodana Peladica iz Šapca, Perice Donkova iz Niša, vrcave vajarke Božice Radenovic, koja živi i stvara u Otavi (Kanada)... Poseban segment kolekcije odnosi se na konceptualnu umetnost, retko kolekcioniranu, na ovim prostorima. Na izložbi je ona predstavljena prema temi Jerka Denegrija: “Umetnik u prvom licu“. Narocito ovaj deo zbirke ukazuje na to da kolekcija ne mora da robuje onome što je proverena berzanska vrednost. Izložbom predstavljena svojevrsna licna svita Trajkovica, obelodanila je kapacitete zbirke, koja kao i muzej može da prikaže odredene tokove savremene umetnicke scene. Sam nivo kolekcije namece najviše standarde prezentacije. Izložba je postavila izvesne repere, što je i bila namera njenih inicijatora, koji su je pripremali dve godine. Sami su uradili dizajn kataloga i postavku predmeta u prostoru, što Slavici kao arhitekti i znalcu kolekcije nije predstavljalo problem. Objavili su prateci katalog sa esejima Jerka Denegrija, Irine Subotic i drugih strucnjaka. Tokom trajanja izložbe, održana je veoma posecena tribina posvecena kolekcijama i kolekcionarstvu. Naši sagovornici podržavaju ideju da se osnuje udruženje kolekcionara. “Poslednjih deset godina, u Srbiji je organizovano više izložbi privatnih kolekcija, profilisala se ta delatnost, svest o njoj i kod samih kolekcionara i kod onih koji prate njihove domete, te i društvo mora uvideti da smo, zapravo, ravnopravni sa institucijama kulture. U pojedinim periodima, bili smo u odnosu na ove i efikasniji u otkupima, konkretno tokom 90-ih, 80-ih, pa cak i u 70-im godinama 20. veka. Stoga je svako ozbiljnije predstavljanje umetnosti druge polovine prethodnog veka, nezamislivo bez saradnje muzejskih ustanova i sada vec institucija privatnih kolekcija, od kojih neke poseduju svoje galerije, pojedine se bave izdavackom delatnošcu, a dve, ‘Kolekcija Trajkovic’ i ‘Vujicic kolekcija’, imaju registrovane fondacije u Ministarstvu kulture. S druge strane, privatni kolekcionari iz Srbije povezuju se i sa kolekcionarima iz regiona, tako da likovna scena i tržište više nisu lokalni. Naši kolekcionari ucestvuju na aukcijama u svetu, i tako vracaju u Srbiju znacajna umetnicka dela”, napominje Daniel. “Želimo da kolekcija ostane u formi u kojoj jeste, i da se licno o njoj brinemo, a da li ce društvo prepoznati obostrani interes, pokazace vreme. Mi osecamo kao prioritet da publika uvek može da vidi ova dela”, kažu Trajkovici. Namera im je da kolekciju dopunjavaju, a cime - to se nikad ne zna, iako sa nekim umetnicima imaju zapocete projekte. Medutim, na mladim ljudima je da stvaraju kolekcije bazirane na najrecentnijoj sceni”, kažu ovo dvoje zaljubljenika u umetnost. Nekima od njih kao uzor poslužice upravo Trajkovici, koji i sami nastavljaju tradiciju kolekcionara prve polovine 20. veka: Beljanskog, Mamuzica, Smodlake, Damnjanovica.
Gore: Uroš Đurić, “Leteći autoportret sa Milicinim planinama, Bernikovom fabrikomi suprematističkom ravnicom”, 1994; Dušan Otašević, “Ilija Dimić, Konstrukcija Ikar”, 1934. Restauracija i rekonstrukcija 1990; Radomir Damnjanović - Damnjan, “Slika kruga”, 1965. U sredini: Predrag - Peđa Nešković, “Žena i labud”, 1973; Radomir Damnjanović - Damnjan, “Kabine na peščanoj obali”, 1962.
Dole: Dušan Otašević, “Srce mi se cepa kad čujem zvuk vojničke trube”, 1967; Dušan Otašević, “Objekat”, 1965.
Bracni par Trajkovic osnovao je, 2010. godine, istoimenu fondaciju, koja se brine o kolekciji, a ciji je cilj ocuvanje likovnog stvaralaštva i širenje kulture i likovne umetnosti dvadesetog veka u Srbiji. Fondacija ima širok spektar delovanja. U planu je izložba kolekcije u Muzeju u Gdanjsku, 2013. godine. Fondacija nastoji da kolekciji obezbedi vlastiti prostor, koji bi trebalo da ima oko tri hiljade kvadrata, sve neophodne uslove i dobru lokaciju. Inace, pored prikupljenih likovnih dela, Kolekcija Trajkovic poseduje obimnu dokumentaciju, literaturu, knjige, kataloge, casopise, plakate sa izložbi i slicno. Dela iz ove kolekcije bila su izlagana u više navrata, a Kolekcija Trajkovic je prvi put detaljnije predstavljena javnosti na izložbi u Umetnickom paviljonu Cvijeta Zuzoric, u maju 2010. godine, kada je objavljena i monografija “Kolekcija Trajkovic”. Usledila je, 2011. godine, izložba u UK Parobrod, pod nazivom “Kolekcija Trajkovic: Konceptualna umetnost u regionu”. Posle nedavne velike izložbe u Muzeju istorije Jugoslavije, Kolekcija Trajković zauzela je čvrst kurs na okeanu savremene likovne scene.
Tekst: Ljubica Jelisavac–Katić - Foto: dokumentacija Fondacije “Kolekcija Trajković“
izdanje za jul/avgust 2012. godine.
