Izgradnja novog dela grada počela je 1947. godine, a to područje pripadalo je Zemunu. Deo ovog prostora pripadao je obližnjem selu Bežanija. U sastav Uprave grada Beograda ova gradska područja ulaze 1934. godine. Inače, Bežanija i Zemun su administrativno pripadali Zemunskom srezu.
Današnji deo Novog Beograda koji je u blizini Zemuna bio je industrijska zona Zemuna, odnosno sama periferija Zemuna. Obližnjoj Bežaniji pripadao je prostor gde se danas nalazi Delta city i kineski tržni centar, blokovi 44, 45, 70 i blokovi 61, 62, 63 i 64. U tadašnjoj industrijskoj zoni Zemuna nalazila se fabrika aviona Ikarbus koja danas proizvodi autobuse.
Izgradnjom aerodroma na pola puta između Bežanije i Zemuna počinje da se stvara naselje, jer su ovaj deo grada za svoj život birali ljudi koji su radili na aerodromu i zato se ovaj deo nazivao Novo naselje. U to vreme naseljen je bio i deo grada između Gazele i starog Savskog mosta. Davne 1932. godine započela je ova gradnja, a za nju se moglo reći da je bila divlja gradnja u ono vreme.
| Pogledajte kakvi stanovi se danas nude na Novom Beogradu: |
| PRODAJA STANOVA NOVI BEOGRAD |
| IZDAVANJE STANOVA NOVI BEOGRAD |
Za izgradnju Novog Beograda prvi planovi su nastali kada su Beograd i Zemun postali deo jedne države, a to se desilo 1919. godine stvaranjem nove države.
Tokom međuratnog vremena nastajali su brojni planovi za izgradnju ovog dela grada, ali sve je tada ostalo na nivou zamisli, jer je trebalo isušiti močvarno zemljište, a pošto je to bila zahtevna i skupa investicija nije bilo mnogo zainteresovanih za sprovođenje planova u delo.
Tada je jedino nastao aerodrom na Bežaniji, koji je građen od 1924. do 1927. godine i Sajmište koje je izgrađeno od 1937. do 1938. godine. Na mestu današnjeg Brankovog mosta 1934. godine napravljen je most koji je povezivao Beograd i Zemun.
Na prostoru današnjih naselja Ledine i Bežanijska kosa nalazile su se njive i vinogradi seljaka koji su živeli u selu Bežanija. A onda je krenula zvanična gradnja 1947. godine.
Otkako je država ujedinjena govorilo se o planovima za izgradnju novog dela grada. Prvi urbanistički plan Beograda napravljen je 1923. godine. Arhitekta Đorđe Kovaljevski svoj plan širenja Beograda na levu obalu Save i plan izgradnje ovog područja priprema 1924. godine, ali plan nije realizovan. Iste godine u selu Bežanija otvorena je i prva kafana koja dobija naziv Novi Beograd i tada se prvi put zvanično pominje ime Novi Beograd.
Pod istim nazivom od 1930. godine počinju da izlaze nedeljne novine, a Udruženje za ulepšavanje leve obale Save 1930. godine dobija naziv Novi Beograd.
I tako se prvi put pominje Novi Beograd. Prvo kao kafana, onda kao nedeljne novine, a zatim i kao udruženje.
U planovima za izgradnju ovog dela grada nije bilo reči o imenu Novi Beograd, jer je planovima samo definisano širenje grada. Kada je došlo do izgradnje zvaničan naziv postaje Novi Beograd, a razlog je jednostavan.
Sve je bilo novo u odnosu na stari deo grada pa je tako, u kontrastu sa starim delom grada, nastao novi deo Beograda.
Pre izgradnje Novog Beograda na ovom području živelo je oko 3000 ljudi. To su bili stanovnici Zemuna i Bežanije. Oko Sajmišta se nalazilo naselje sa svega nekoliko stotina stanovnika stoga ukupan broj ljudi koji je živeo na području današnjeg Novog Beograda nije prelazio 3500 ljudi.
Pola veka kasnije na ogromnom močvarnom prostranstvu nastao je moderan poslovni centar prestonice Srbije i opština koja broji najviše stanovnika.
A priča o Novom Beogradu kreće te davne 1947. godine. Organizuje se omladinska radna akcija. Zadatak je bio da se teren pripremi za početak gradnje, ali i da se pripreme objekti gde će brigadiri koji će graditi Novi Beograd biti smešteni.
Izgradnja je započela 11. aprila 1948. godine na nekoliko različitih lokacija. Prvo su se radovi izvodili na mestu današnje palate SIV-a, hotela Jugoslavije, Studentskog grada, KBC Bežanijska kosa, ali i na mestu današnjeg Tošinog bunara. Najpre je podignuta zgrada Radničkog univerziteta, a ona se nalazila na području današnje Politehničke akademije. Zgrada je svečano otvorena 1949. godine.
Nakon što je Jugoslavija došla u sukob sa SSSR-om nastupila je i ekonomska kriza, pa je 1950. godine obustavljena izgradnja Novog Beograda.
Stanovnici Paviljona bili su prvi Novobeograđani, jer su u to doba Paviljoni bili delimično izgrađeni. Nakon prekida gradnje, stanovnici su bili usmereni na Zemun koji je tada bio periferija Novog Beograda. Tokom naredne decenije gradnja je bila minimalna.
Za tih 10 godina završeni su samo Palata federacije, Paviljoni, Studentski grad i KBC Bežanijska kosa. A 1952. godine osnovana je Opština Novi Beograd.
Tih pedesetih godina prošlog veka aktivno se radilo na pokretanju dalje gradnje, pa 1956. godine nastaje Direkcija za izgradnju Novog Beograda. Kasnije počinje gradnja eksperimentalnog naselja, da bi šezdesetih godina otpočela masovna gradnja Novog Beograda.
Prvo se gradi područje oko Fontane i otuda blokovi 1, 2, 3 i 4, onda nastaju blokovi 21, 8 i 29, pa blokovi 45 i 70. U Surčinu se 1962. godine otvara novi aerodrom, a onda počinju i radovi na izmeštanju stare pruge. Ogroman doprinos razvoju novog dela grada imao je tadašnji gradonačelnik Novog Beograda.
Tada više gradnju nije pomagala omladina, već su to obavljala građevinska preduzeća, a na izmeštanju stare pruge u pomoć pri izgradnji auto-puta pomogla je omladina kroz radne akcije od 1968, 1969. i 1970. godine. U tom periodu je započeta i izgradnja mosta Gazela koji je svečano otvoren 1970. godine. Od tada počinje masovna gradnja ovog dela grada i s pravom se može reći da ona i danas traje.
Najveći, a ujedno i najviše naseljeni jesu blokovi 45 i 70. Zgrada koja ima najviše stanara jeste lamela iz Bloka 21, jer je dugačka skoro kilometar i u obliku je latiničnog slova S. U njoj stanuje skoro 3500 stanara.
Novi Beograd nije građen po uzoru na neko drugo slično naselje u Evropi. Nije bilo uzora tokom gradnje zbog čega je dva puta promenjen sam stil izgradnje. U početku je bio zamišljen po uzoru na sovjetske socrealističke gradove. Poznata je pesma omladinaca koji su u to vreme gradili novi deo Beograda, a ona je glasila: “Gradili smo pruge, ali to nije dosta, gradimo Beograd da bude kao Moskva.”
Izgradnja u tipičnom socrealističkom stilu samo je prisutna u prvom stambenom novobeogradskom naselju danas poznatom kao Paviljoni. Zbog sukoba sa SSSR-om gradnja je zaustavljena, jer država nije imala novca. Šezdesetih godina kada je gradnja nastavljena u modi je bio novi stil gradnje. Po ugledu na sistem koji je bio pristutan na Zapadu, gradnja je nastavljena po Korbizijevom metodu slobodne gradnje.
Otuda sličnosti sa drugim gradovima koji su građeni u isto vreme kada i Novi Beograd, poput sličnog stila gradnje Novog Beograda i Zagreba, jer je u to doba Novi Beograd bio uzor po pitanju gradnje drugim gradovima SFRJ.
Mnogo činjenica o Novom Beogradu se vremenom zaboravilo. Na primer, stara trasa pruge presecala je čitavo područje Novog Beograda, jer se prostirala od Zemuna do Beograda. Preko puta hotela Jugoslavija nalazila se železnička stanica Zemun. Podvožnjak ispod kojeg se jedino stizalo do Novog Beograda jedino je ostao upamćen zbog demonstracija studenata 1968. godine iako je zbog pruge jedino ovim putem moglo da se dođe do Novog Beograda.
U početnoj fazi izgradnje novog dela grada sve se radilo ručno. Nedostatak mehanizacije nadoknađivao je entuzijazam mladih ljudi koji su pomagali izgradnju, ne samo mladih graditelja, već i mladih arhitekata i inženjera.
Kako je moguće da se između blokova 41 i 45 nalaze blokovi 70 i 71? A zašto se blok 50 nalazi odmah uz blok 6?
Sve su ovo naravno logična i česta pitanja, a evo i odgovora:
Regulacioni plan Novog Beograda nastao je početkom šezdesetih godina. Prema rečima koautora ovog plana brojevi su označavani tako da ih najbolje razumeju ljudi na terenu i urbanisti. Zašto su onda brojevi preskakani?
Razlog je sledeći:
Teritorija Novog Beograda stalno se naknadno širila i brojevi su dodavni kako je neki broj nedostajao. Najpre se utvrdi neka granica, pa se onda odredi broj, ali često su se dešavale situacije da su na sastancima stručnjaci tražili da se neke teritorije proširuju i tako su brojevi dopisivani.
Često su i pojedine fabrike zahtevale proširivanje teritorije, pa otuda opšta pometnja oko rasporeda novobeogradskih blokova.
Zato ne treba na blokove gledati kao na misteriju, jednostavno su ih stručnjaci tako krstili. Urbanisti nisu davali imena ulicama, to se određivalo na Skupštini Novog Beograda. Raspored blokova nije promenjen, pa su oni do danas ostali isti.
Malo ko zna da su popularni blokovi nekada zapravo bili svinjska plaža.
Projektant prvog novobegradskog bloka bio je Branko Petričić. On je pripremio i plan za deo Novog Beograda od tadašnje pruge do Dunava, pa je tako nastao blok 2 koji se prostire prema Zemunu, blok 3 i 4. Tako je i nastao neki red, a onda su urbanisti Glavički i Mišković numerisali blokove preko pruge i eto razloga zbog kojeg blokovi na Novom Beogradu i danas prave pometnju među stanovnicima prestonice.
Najstariji su jednocifreni blokovi. Ka Zemunu se povećava broj bloka. Blok 4 izbija na Tošin bunar, a blokovi 7 i 8 su zapravo Paviljoni. Blok 9 jeste Retenzija. Dvocifreni brojevi kreću od Starog Mekatora i protežu se ka Ušću, a raspoređeni su prvo 11 i 12, pa onda ide 13, 14, 15 i 16. Blokovi 17 i 18 se nalaze na prostoru Starog sajmišta, a Sava centar se nalazi u bloku 19. Preko puta su blokovi 21, 22, pa sve do bloka 32, uz izuzetak bloka 27 koji nedostaje.
Preko puta opštine je blok 31, a uz jednocifrene blokove ka Tošinom bunaru ređaju se blokovi 33, 32, 37 i 38 bez nekog jasnog reda. Blokovi 41, 42, 43 su preko puta pruge.
Blokovi 57 i 57a se nalaze na Bežanijskoj kosi, a blokovi 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68 i 58 nalaze se na prostoru nekadašnje svinjske plaže. Zatim kreću blokovi 70a i 70, pa onda 44 i 45, pa 71 i 72 bez nekog posebnog redosleda.
No, bez obzira na pometnju u rasporedu blokova, danas je Novi Beograd posebno interesantan poslovnom svetu, jer se na ovom prostoru nalaze mnoge kompanije, banke, luksuzne zgrade i tržni centri. Ne čudi onda zašto je sve više ljudi koji biraju upravo Novi Beograd za svoje mesto stanovanja.
